آخرین مرحله نماز، سلام و درود فرستادن بر پیامبر اکرم(ص)، بندگان صالح و همه نمازگزاران است.
«تکبیرة الاحرام» اجازه ورود به نماز و «سلام» اجازه خروج از آن است.در باره حکمت و فلسفه «سلام؟» مىتوان به موارد زیر اشاره کرد:
1 - احساس یگانگى و همدلى مسلمانان
نماز گزار وقتى در سلام نماز به همه مؤمنان و بندگان صالح و بر خودش سلام مىدهد، احساس مىکند که تنها نیست و یکى از آحاد امت بزرگ اسلام است و با مردان خدا، در هر جاى زمین، احساس همبستگى مىکند.
2 - امان خواستن از خدا
واژه سلام در میان دو معنا مشترک است: 1 - درود و تحیت و آرزوى سلامتى کامل براى مؤمنان، 2 - نام مقدس خداوند.
طبق معناى نخست، مفهوم سلامهاى نماز روشن است؛ ولى بر اساس معناى دوم؛ اشاره و کنایه از این است که نمازگزار به اذن پروردگار، سلامتى و امن از عذاب را براى مؤمنان تفأل مىزند.
امام صادق(ع) مىفرماید: «معنى السلام فى دَبر کلّ صلاةٍ الامان( مصباحالشریعة، ص 90)؛ معناى سلام در آخر هر نمازى، امان است«؛ یعنى، اگر نماز را درحالىکه قلبش خاضع است به جاى آورد، از بلاهاى آخرت در امان خواهد بود»(اسرار نماز، ص 162.).
3 - جلب رحمت الهى
امام على(ع) مىفرماید: در معناى «السلام علیکم و رحمة الله و برکاته« از خدا ترحّم خواستن براى خود و همه بندگان است، که این خود سبب ایمن شدن از عذاب قیامت است»(میزانالحکمه، ج 5، ص 395.).
4 - یاد آورى نام الهى
امام صادق(ع) فرموده است: «سلام، یکى از اسمهاى خدا است و اگر مىخواهى سلام نماز را به خوبى انجام داده و معنایش را ادا کنى، پس باید از خدا بترسى و دین، قلب و عقلت را سالم نگه دارى و آنها را به ظلمت گناه نیالایى»(آدابالصلاة، ص 399).
5 - تلقین نیکىها و شایستگىها
یکى از درسها و ثمرات نماز این است که هر نماز گزارى، در هر شبانه روز، پنج بار به خود تلقین مىکند که: از بندگان نیکوکار و شایسته خداوند است «السلام علینا و على عباد الله الصالحین». کسى که نماز مىخواند، اگر به معناى این جمله توجّه کند، وجدانش تحت تأثیر قرار مىگیرد و سعى مىکند با پیام آن تلقین، مخالفت نکند و اعمال خلاف مرتکب نشود و خود را هر چه بیشتر به نیکوکاران، نزدیک سازد(رموز نماز، ص 83. ).
6 - ارتباط با فرشتگان
سلام، نوعى ارتباط با فرشتگان و اظهار دوستى با آنان است. در بیان این مطلب، روایتى نقل شده است که از امام صادق(ع) پرسیدند: چرا در وقت سلام، نماز گزار نخست رو به طرف راست بر مىگرداند، نه به چپ؟ فرمود: ملکى که کارهاى بد را مىنویسد، در طرف چپ است. و چون نماز همهاش خوب است و بدى در او نیست، به طرف راست سلام داده مىشود، نه طرف چپ».(عللالشرایع، ج 2، ص 359)
7 - پیوند دوستى و محبت با دیگران
سلام، خواستارى سلامتى، امنیت، خیر و برکت و سعادت است. نماز گزار با سلام دادن، نشان مىدهد که دوست دار و خیرخواه همه خوبان و نیکوکاران است و همواره آرزوى سلامتى آنان را دارد. این مسأله باعث نزدیکى قلبها به هم و مستحکمتر شدن دوستىها و برادرىها است.
